فضایل امیرمؤمنان در خطبه امام حسن(ع)

[فضائل أمیرالمؤمنین فى خطبة الحسن(ع)]

این خطبه را امام حسن(ع) پس از شهادت امیرمؤمنان(ع) ایراد کرد و در آن، برخى از فضایل ایشان را مانند حدیث غدیر، پرنده بریان شده، پرچم در غزوه خیبر و آن که جبرئیل در سمت راستش و میکائیل در سمت چپش بود، ذکر کرد. سپس به این نکته اشاره کرد که على در همان روزى قبض روح شد که موسى(ع) قبض روح شد و روز عروج عیسى به آسمان و شب نزول قرآن بود، و فضایل و مناقبى دیگر.20

على صاحب حوض پیامبر

[علیّ صاحب حوضى]

عن أبى هریرة و جابر بن عبداللّه، قالا: قال رسول اللّه(ص): على بن أبى طالب صاحب حوضى یوم القیامة؛ فیه أکواب کعدد النجوم. وسعة حوضى ما بین الجابیة وإلى صنعاء.21

بستن درِ خانه ها جز خانه على

[سدّ الابواب الاّ باب علیّ]

عن مصعب عن أبیه، قال: أمَرَ رسول اللّه(ص) بسدّ الأبواب إلاّ باب علیّ(ع). قالوا: یا رسول اللّه! سددت الأبواب کلها إلاّ باب علیّ؟ قال: ما أنا سددت أبوابکم، و

____________________________________________

(ح12101) و ج12، ص97ـ99 (ح12593) و ص113 (ح12634) و ص122 (ح12653) و ص147 (ح12722) و ص420 (ح13549) و ص423 (ح13559) و ج17، ص… (ح82) و ج8، ص109 (ح207) و ج19، ص147 (ح322) و ص148 (ح324) و ج22، ص135 (ح360) و ص200 (ح526) و ص406 (ح1017) و ص415 (ح1026 و 1028) و ج23، ص372 (ح881) و ص373 (ح883) و ص375 (ح887) و ج25، ص68 (ح168).

20. المعجم الأوسط؛ ج3، ص87 (ح2176).

21. همان، ج1، ص152 (ح190).

لکنّ اللّه سدها.22

بستن درها به فرمان الهى بود تا مردم، فضیلت على(ع) را نزد خدا بدانند. این حدیث، نزد هر دو فرقه متواتر است.

نشانه بهشت و نشانه دوزخ

[آیة الجنّة وآیة النار]

عن عمرو بن الحمق فى حدیث طویل، إلى أن قال: قال رسول اللّه(ص): یا عمرو! هل لک أن أریک آیة الجنة، یأکل الطعام، و یشرب الشراب، و یمشى فى الأسواق؟ قلت: بلى، بأبى أنت. قال: «هذا وقومه آیة الجنة» و أشار إلى على بن أبى طالب(ع). و قال لى: یا عمرو! هل لک أن أریک آیة النار، یأکل الطعام، و یشرب الشراب، و یمشى فى الأسواق؟ قُلت: بلى، بأبى أنت. قال: «هذا وقومه آیة النّار» و أشار إلى رجل. فلمّا وقعت الفتنة، ذکرت قول رسول اللّه(ص) ففررت من آیة النار إلى آیة الجنة. 23

صحیفه امام على(ع) [صحیفة الامام على(ع)]

عن الشعبى عن مالک الأشتر، قال: دخلت على على بن أبى طالب(ع) فقلت: یا أمیرالمؤمنین! إنّا إذا خرجنا من عندک سمعنا أحادیث تُحدَّث عنک لا نسمعها عنک. فهل عهد إلیک رسول اللّه(ص) شیئاً سوى کتاب اللّه؟ قال: لا، إلاّ ما فى هذه الصحیفة. ثم دعا جاریته فأتته بالصحیفة فإذا فیها. 24

حدیث پرچم [حدیث الرایة]

أعطاها النبى(ص) علیّاً بعد أن لم یبق أحد إلاّ و ذهب بالرایة وعاد خائباً. فقال(ص):

____________________________________________

22. همان، ج2، ص97 (ح1188) و ج4، ص553 (ح3942)؛ المعجم الکبیر، ج2، ص274 (ح2031).

23.المعجم الأواسط، ج5، ص53 (ح4093).

24. همان، ج6، ص133 (ح5273).

سأعطى الرایة غداً رجلاً یُحب اللّه و رسوله، ویُحبه اللّه و رسولُه. [و در حدیث دیگر]: رجلاً یفتح اللّه على یدیه. فبات الناس یذکرون لیلتهم أیّهم یعطیى. فلمّا أصبحوا، غدوا على رسول اللّه(ص). فقال: أین على؟ قالوا: هو هیهنا ـ یا رسول اللّه!ـ أرمد یشتکى عینیه. فأرسل إلیه فبصق فى عینیه و دعا بما شاء اللّه فبرأ حتى لم یکن به وجع، ثم أعطاه الرایة.25

این حدیث از متواترات است.

حدیث ولایت [حدیث الولایة]

عن ابن بریدة، عن أبیه، قال: بعث رسول اللّه(ص) علیّاً أمیراً على الیمن، وبعث خالد بن الولید على الجبل. فقال: إن اجتمعتما فعلیّ على الناس. فالتقوا وأصابوا من الغنائم مالم یُصیبوا مثله، وأخذ علیّ جاریة من الخمس، فدعا خالد بن الولید بریدة، فقال: اغتنمها. فأخبر النبى(ص) بما صنع فقدمت المدینة و دخلت المسجد و رسول اللّه(ص) فى منزله و ناس من أصحابه على بابه. فقالوا: ما الخبر یا بریدة؟ فقلت: خیر، فتح اللّه على المسلمین. فقالوا: ما أقدمک؟ قال: جاریة اخذها علیّ من الخمس، فجئت لأخبر النبى(ص)، قالوا: فأخبره، فإنّه یسقطه من عین رسول اللّه(ص). و رسول اللّه(ص) سمع الکلام، فخرج مغضباً، و قال: ما بال أقوام یتنقّصون علیّاً؟ من یتنقّص علیّاً فقد تنقّصنى، ومن فارق علیّاً فقد فارقنى. إن علیّاً منى وأنا منه. خُلق من طینتى و خُلقت من طینة إبراهیم وأنا أفضل من إبراهیم، ذریّة بعضها من بعض، واللّه سمیع علیم. وذلک یا بریدة! أما علمت أنّ لعلیّ أکثر

____________________________________________

25. همان، ج6، ص368 (ح5785)؛ المعجم الکبیر، ج2، ص275 (ح2036) و ج6، ص205 (ح5877) و ص187 (ح5818) و ص156 (ح5730) و ص231 (ح5950) و ص244 (ح5991) و ج7، ص14 (ح6233) و ص40 (ح6304) و ص89 (ح6421) و ج18، ص237 (ح594و 595) و ص238 (ح596 و 597 و598).

من الجاریة التى أخذ، وإنّه ولیّکم من بعدى؟ فقلت: یا رسول اللّه! بالصحبة إلاّ بسطت یدک حتى أبایعک على الإسلام جدیداً؟ قال: فما فارقته حتى بایعته على الاسلام.26

حدیث پرنده [حدیث الطائر]

از فضایل على بن ابى طالب که مشهور است و نزد هر دو فرقه متواتر، آن است که پرنده اى (پخته شده) را براى پیامبر آوردند. پس فرمود: «اللّهمّ!ائتنى بأحبِ خلقک إلیّ، یأکل معى من هذا الطائر». فجاء علیّ(ع) فدقّ الباب، فأجابه مالک بن أنس أن النبى على حاجة. و هکذا النبى یدعو و علیّ یأتى ثلاث مرات و أنس یردّه. ففى المرة الثالثة، قال له النبى(ص): افتح. فدخل أمیرالمؤمنین. فقال له الرسول(ص): ما حسبک رحمک اللّه؟ فقال: هذه ثلاث عودات، کلّ ذاک یقول لى أنس أنک على حاجة. فقال: یا أنس! ما حملک على ذلک؟ قلت: سمعتُ بدعوتک؛ فأردت أن یکون رجلاً من قومى.27

على با قرآن است و قرآن با على

[علیّ مع القرآن و القرآن مع علیّ]

إنّه مع القرآن و القرآن معه، لا یفترقا حتى یردا علیّ الحوض.28

این جمله را پیامبر اکرم در مواضع بسیارى فرموده است و به وسیله آن، مقام شامخ على(ع) را بیان مى کند که او با قرآن و قرآن با اوست و از هم جدا نمى گردند تا بر حوض کوثر وارد شوند.

____________________________________________

26. المعجم الأوسط، ج7، ص49 (ح6081).

27. همان، ج2، ص442 (ح1765) و ج6، ص413 (ح5882) و ج7، ص288 (ح6557) و ج8، ص225 (ح7462)؛ المعجم الکبیر، ج1، ص226 (ح730) و ج7، ص95 (ح6437) و ج10، ص343 (ح10667).

28. المعجم الصغیر،ج1، ص255.

هر کس على را دشنام دهد پیامبر را دشنام داده است

[من سبّ علیّاً فقد سبّ رسول اللّه(ص)]

عن أبى عبداللّه الجدلى، قال: قالت لى اُمّ سلمة: أیُسبّ رسول اللّه(ص) فیکم على رؤوس الناس؟! فقلت سبحان اللّه، وأنّى یُسبّ رسول اللّه(ص)؟! فقالت: ألیس یُسب على بن أبى طالب ومن یُحبه؟ فأشهد أن رسول اللّه(ص) کان یُحبّه.29

حدیث باز گرداندن خورشید

[حدیث ردّ الشمس]

عن فاطمة بنت الحسین، عن أبیها الحسین(ع)، قال: کان رأس رسول الله فى حجر علیّ و کان یوحى الیه، فلمّا سرّى عنه، قال: یاعلى! صلّیت العصر؟ قال: لا. قال: اللهمّ إنّک تعلم أنّه کان فى حاجتک و حاجة رسولک، فرّدَّ علیه الشمس. [قال:] فَرَدَّها علیه فصلّى و غابت الشمس.30

حدیث منزلت [حدیث المنزلة]

تواتر این حدیث به اندازه اى است که مجالى براى انکار و تحریف مخالفان و یا تطبیق آن بر غیر امیرمؤمنان نمى گذارد و پیامبر در مواضع فراوانى به آن تصریح کرده است. از جمله، هنگام عزیمت به جنگ تبوک که امیرمؤمنان را نزد خانواده اش باقى گذاشت و امیرمؤمنان از این کار دلگیر شد؛ زیرا برخى با تمسّک به آن، بر وى خرده گرفتند. از این رو، پیامبر در جواب به آنان فرمود: ألا ترضى أن تکون منّى بمنزلة هارون من موسى إلاّ أنّه لا نبى بعدى؟31

____________________________________________

29. همان، ج2، ص21؛ المعجم الأوسط؛ ج1، ص228 (ح346) و ج6، ص389 (ح5828) و ج23، ص322 (ح737) و ص323 (ح738).

30.المعجم الکبیر، ج24، ص147 (ح151و 390) و ص153 (ح391).

31. المعجم الصغیر،ج2، ص22 و 54؛ المعجم الأوسط، ج2، ص277 (ح1488) و ج5، ص136

هفتاد عهد پیامبر با على(ع)

[عهد النبى(ص) سبعین عهداً]

عن ابن عباس، قال: کُنّا نتحدّث أنّ النبى(ص) عهد إلى على(ع) سبعین عهداً، لم یعهدها إلى غیره.32

امام على(ع) و حوض کوثر

[الامام علیّ و حوض الکوثر]

امیرمؤمنان در دنیا با پیامبر خدا همراه و یار و یاورش بود و در آخرت نیز با او و صاحب حوض اوست. پیامبر خدا فرمود: یا علیّ! معک یوم القیامة عصاً تذود بها المنافقین عن حوضى.33

حدیث غدیر [حدیث الغدیر]

از جمله این فضایل، حدیث «مُناشَدة» است.34 این حدیث را پیامبر خدا(ص) در محلى به نام غدیر خم و هنگام بازگشت از حجة الوداع و پس از فرمان آسمانى«یا أیها النبیّ بلّغ ما أنزل الیک من ربک وإن لم تفعل فما بلّغت رسالته واللّه یعصمک من الناس» فرمود. از این رو، آنچه را پیامبر(ص) در آن مکان و در زیر تابش سوزان آفتاب فرمود، از سوى

____________________________________________

(ح4206) و ج6، ص161 (ح5331) و ص394 (ح5841) و ص404 (ح5863) و ص264 (ح5565) و ج8، ص435 (ح7890) و ص289 (ح7588)؛ المعجم الکبیر، ج1، ص108 (ح328) و ص110 (ح333 و334) و ج2، ص275 (ح2035) و ج4، ص19 (ح3511 و3513) و ص20 (ح3515) و ص220 (ح4087) و ج5، ص230 (ح5094و 5095) و ص253 (ح5146) و ج9، ص291 (ح647) و ج11، ص74 (ح11087) و ج12، ص18 (ح12341) و ج23، ص377 (ح892) و ج24، ص146 (ح384 و385 و 386) و ص147 (ح387 و388 و 389).

32. المعجم الصغیر، ج2، ص69.

33. المعجم الصغیر؛ ج2، ص89؛ المعجم الأوسط، ج6، ص71 (ح5149).

34. آن را «مناشده» گفته اند؛ چون على(ع) جماعت صحابه را بر آنچه شنیده بودند، گواه مى گرفت.

خداست. رسول خدا در کنار غدیر «خم»، على را برکشید و دستش را گرفته، به سوى آسمان چنان بالا برد که سپیدى زیر بغل هر دو هویدا شد و فرمود: أیها الناس! من کنت مولاه، فهذا علیٌّ مولاه. اللّهم والِ من والاه وعادِ من عاداه، وانصر من نصره، و اخذل من خذله، وأدرِ الحقّ معه حیثما دار.35

و همه امت بر درستى این حدیث و نصب على به امارت مؤمنان پس از پیامبر، اتفاق و اجماع دارند.

نشانه منافق، داشتن بغض على(ع) است

[علامة المنافق بغض على(ع)]

عن أبى الزبیر عن جابر، قال: ما کنّا نعرف المنافقین إلاّ ببغضهم علیاً.

وعن عمران بن الحصین، أن رسول اللّه(ص) قال لعلیّ: لایُحبّک إلاّ مؤمن، ولا یبغضک إلاّ منافق.

و عن ابن عباس، قال: نظر النبى(ص) إلى علیّ فقال: لایُحبک إلاّ مؤمن، ولا یُبغضک إلاّ منافق. من أحبّک فقد أحبنى، و من أبغضک فقد أبغضنى، و حبیبى حبیب اللّه، و بَغیضى بغیض اللّه، ویل لمن أبغضک بعدى.36

این حدیث نزد هر دو فرقه متواتر است.

____________________________________________

35. المعجم الصغیر،ج1، ص64 و 71؛ المعجم الأوسط، ج1، ص229 (ح348) و ج2، ص68 (ح1115) و ص576 (ح1987) و ص208 (ح1373) و ج3، ص69 (ح2130 و 2131) و ص133 (ح2275) و ص100 (ح2204) و ج7، ص129 (ح6228) و ص240 (ح6464) و ص448 (ح6878) و ج9، ص189 (ح8429)؛ المعجم الکبیر، ج3، ص200 (ح3052) و ج4، ص20 (ح3514) و ص207 (ح4052 و 4053) و ص207 (ح4052 و 4053) و ج5، ص185 (ح4968 و 4969) و ص191 (ح4983) و ص4985و4986) و ص196 (ح4996) و ص216 (ح5058) و ص217 (ح5059) و ص219 (ح85065) و ص220 (ح5066) و ص221 (ح5068 و 5069 و 5070 و 5071) و ص229 (ح5092) و ص231 (ح5096 و 5097) و ص241 (ح5128) و ج19، ص291 و 646.

36. المعجم الأوسط، ج3، ص76 (ح2146) و ص89 (ح2177) و ج5، ص89 (ح4163) و ص377 (ح4748).

حدیث برادرى [حدیث المؤاخاة]

متون متواترى از هر دو فرقه شیعه و سنّى بر این نکته رسیده است که پیامبر خدا(ص) میان یارانش (مهاجران و انصار) برادرى ایجاد کرد؛ ولى میان على بن ابى طالب و کسى برادرى ایجاد نکرد. امیرمؤمنان از این نکته شگفت زده شد. از این رو پیامبر خدا به وى گفت: أما ترضى أن تکون منّى بمنزلة هارون من موسى إلاّ أنّه لیس بعدى نبیّ؟ ألا من أحبّک حُفّ بالأمن والإیمان، ومن أبغضک أماته اللّه میتةً جاهلیّةً، وحوسب بعمله فى الإسلام.37